Η πρόληψη στις μικρές ηλικίες, όπως και σε κάθε ηλικία, είναι πολύ σημαντική καθώς μέσα από την λεπτομερή και εμπεριστατωμένη αξιολόγηση μπορούν να εντοπιστούν τα σημεία εκείνα τα οποία, που εάν παραμεληθούν και δεν εντοπιστούν εγκαίρως, είναι ικανά, αργότερα και όταν το παιδί θα έρθει σε επαφή με τον γραπτό λόγο, να οδηγήσουν σε δυσκολίες τόσο στην κατάκτηση και επεξεργασία του γραπτού λόγου (διαταραχές σχολικής μάθησης: Μαθησιακές δυσκολίες / Δυσλεξία) όσο και στην επεξεργασία του προφορικού λόγου (εξελικτικές φωνολογικές διαταραχές: τρένο –> τένο, τέτοιο –> τέτο κ.α.) και ψυχοσυναισθηματικές διαταραχές.
Βασικά ορόσημα και δεξιότητες παιδιών 1 έτους και άνω
ΛΕΠΤΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ
- Δείχνει με τον δείκτη (12-22 μηνών)
- Πίνει από ποτήρι κρατώντας το από το χερούλι (12 – 16 μηνών)
- Κάνει πύργο με δύο κύβους (15 μηνών)
- Μουντζουρώνει επί σκοπώ (14-22 μηνών)
- Προσπαθεί να γυρίσει πολλές σελίδες μαζί σε ένα περιοδικό ή βιβλίο (12-16 μηνών)
- Αδειάζει ένα κουτί αναποδογυρίζοντάς το (12-18 μηνών)
- Βάζει αντικείμενα σε ένα κουτί
- Βγάζει αντικείμενα από ένα κουτί
- Ρίχνει μπάλα (18 μηνών)
- Κάνει πύργο με τρεις κύβους (18 μηνών)
- Τραβάει από σκοινί ένα παιχνίδι πχ ένα αμαξάκι (18 μηνών)
ΑΔΡΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ
- Περπατάει μόνος του (12-16 μηνών)
- Ανεβαίνει σκάλες με δύο πόδια στο σκαλί (15 μηνών)
- Κάνει βήματα προς τα πίσω (18 μηνών)
- Μπορεί να περπατάει κρατώντας ένα παιχνίδι στα χέρια του, ισορροπώντας (12-15 μηνών)
- Μπορεί να τρέχει (16-18 μηνών}
- Σκαρφαλώνει πάνω-κάτω στα έπιπλα (16-24 μηνών)
- Ανεβοκατεβαίνει την σκάλα με βοήθεια ή κρατώντας με τα δύο πόδια σε κάθε σκαλί (18-24 μηνών)
ΛΕΚΤΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΗ ΔΕΞΙΟΤΗΤΑ
- Λέει 2-4 λέξεις (12-14 μηνών)
- Μιμείται φωνήματα των άλλων (12-14 μηνών)
- Λέει 3-6 λέξεις (15-17 μηνών)
- Λέει τα πρώτα ονόματα γνωστών και συγγενών (15-18 μηνών)
- Λέει σποραδικά συνολικά 15-20 λέξεις (18-20 μηνών)
- Μιμείται και επαναλαμβάνει λέξεις (16-20 μηνών)
- Ονομάζει αντικείμενα από ένα παραμύθι (18 μηνών)
- Λέει φράσεις με δύο λέξεις (18-24 μηνών)
- Λέει φράσεις με ρήμα και αντικείμενο (24 μηνών-30 μηνών)
- Απαντάει σε απλές ερωτήσεις
- Ρωτάει απλές ερωτήσεις
- Ζητάει πράγματα με απλές λέξεις
ΑΝΗΣΥΧΟΥΜΕ ΟΤΑΝ
- Δεν έχει καλή βλεμματική επαφή
- Δεν λέει τουλάχιστον 5-15 λέξεις (έως τους 18 μήνες)
- Δεν λέει φράσεις με δύο λέξεις μέχρι τα δύο έτη
- Δεν περπατάει (έως τους 18 μήνες)
- Αν περπατάει στις μύτες των ποδιών του ή δεν περπατάει καλά
- Δεν ακολουθεί οδηγίες τουλάχιστον με ένα σκέλος και ένα αντικείμενο
- Δεν μιμείται
- Δεν κάνει βασικές χειρονομίες (15-18 μηνών)
- Δεν αντιλαμβάνεται αντικείμενα ή και πρόσωπα
- Δεν δείχνει μέλη του σώματος όταν του ζητηθεί (15-18 μήνες)
- Υπάρχουν ασυμμετρίες στην κίνηση
- Πέφτει συχνά, χτυπάει ειδικά μετά τους 15 μήνες
- Δεν μπορεί να πάρει μικρά αντικείμενα με τα δάχτυλα
- Παραμένει να παίζει παιχνίδι μικρότερης ηλκίας όπως να χτυπάει δύο κύβους μαζί
- Δεν δείχνει
- Δεν μοιράζεται
- Δεν ζητάει βοήθεια
- Είναι νωθρό ή πολύ ευερέθιστο
- Δεν τρώει μόνο του, δεν κάνει προσπάθεια, ειδικά μετά τους 15 μήνες
- Είναι απομονωμένο, αποφεύγει την κοινωνική επαφή
Βασικά ορόσημα και δεξιότητες παιδιών 2 ετών και άνω
ΛΕΚΤΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΗ ΔΕΞΙΟΤΗΤΑ
- Μπορεί να λέει τουλάχιστον 50-75 λέξεις (20-24 μηνών)
- Η ομιλία είναι κατανοητή κατά το ήμιση τουλάχιστον, από αγνώστους (24-30 μηνών)
- Χρησιμοποιεί τουλάχιστον 200 λέξεις και φράσεις δύο-τριών λέξεων (24-36 μηνών)
- Κάνει προτάσεις με 4-5 λέξεις (30-36 μηνών) ΣΣ. Υπάρχει επικάλυψη ηλικιών.
- Μπορεί να χρησιμοποιεί αόριστο χρόνο γραμματικής (30-36 μηνών)
- Μπορεί να χρησιμοποιεί πληθυντικό (30-36 μηνών)
- Η ομιλία είναι κατανοητή κατά τα τρία τέταρτά της, από αγνώστους (32-39 μηνών)
- Μπορεί να ονομάζει σχεδόν όλα τα απλά αντικείμενα πραγματικά και σε μία εικόνα (26-32 μηνών)
- Μπορεί να παρακολουθεί μία ιστορία με εικόνες (24-36 μηνών)
- Μπορεί να περιγράφει με βασικές λέξεις αντικείμενα π.χ. μεγάλο, μικρό (24-36μηνών)
- Μπορεί να ονομάζει βασικά ρούχα (28-32 μηνών)
- Μπορεί να ονομάζει 5-7 μέρη του σώματος (28-32 μηνών)
- Λέει αντωνυμίες όπως «Εγώ, εσύ, εμείς….» κλπ
- Μπορεί να λέει το όνομά του, φύλο και ηλικία (30-36 μηνών)
- Μπορεί να μιλάει με αρνήσεις (24-36 μηνών)
- Μπορεί να κάνει ερωτήσεις με την χρήση του Τί, Πού; (24-36 μηνών)
- Μπορεί να κάνει ερωτήσεις με το Γιατί; (36 μηνών)
- Μπορεί να μετράει μέχρι το 5
ΛΕΚΤΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΠΤΙΚΗ ΔΕΞΙΟΤΗΤΑ
- Αναγνωρίζει περίπου 270 λέξεις (24 μηνών)
- Αντιλαμβάνεται σχεδόν όλες τις προτάσεις σε μία ομιλία (24-40 μηνών)
- Αντιλαμβάνεται τα ρούχα, τα μέλη του σώματος, τα χρώματα
- Αντιλαμβάνεται ταξινομήσεις
- Αντιλαμβάνεται τη χρήση, τη λειτουργία των αντικειμένων
- Αρχίζει και αντιλαμβάνεται την έννοια του συνόλου, αν κάτι ανήκει σε ένα σύνολο
- Αντιλαμβάνεται τοπικά επιρρήματα όπως πάνω, κάτω, μέσα, έξω κλπ (30-42 μηνών)
- Αντιλαμβάνεται το «δικό μου, δικό σου»
- Αντιλαμβάνεται τον πληθυντικό
- Αντιλαμβάνεται την έννοια της άρνησης
- Αντιλαμβάνεται το περισσότερο – λιγότερο
- Αντιλαμβάνεται αόριστο χρόνο γραμματικής
ΛΕΠΤΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ
- Μπορεί να κάνει κάθετες, οριζόντιες γραμμές και κύκλο (30-36 μηνών)
- Μπορεί να κρατάει ένα μολύβι με διποδικό δραγμό (30-36 μηνών)
- Μπορεί να χρησιμοποιεί τριποδικό δραγμό (33-39 μηνών)
- Μπορεί να γυρίζει τις σελίδες ενός βιβλίου μία προς μία (24-30 μηνών)
- Μπορεί να εκτελεί περιστροφικές κινήσεις (24-30 μηνών)
- Ανοίγει πόμολα και πόρτες (24-36 μηνών)
- Κρατάει με το χέρι του το χαρτί που ζωγραφίζει (33-38 μηνών)
- Αντιγράφει σταυρό, τετράγωνο, απλά σχέδια
ΑΔΡΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ
- Σκύβει διατηρώντας την ισορροπία του (24-30 μηνών)
- Ανεβοκατεβαίνει σκαλιά με τα δύο πόδια στο σκαλί χωρίς βοήθεια (26-28 μηνών)
- Ανεβοκατεβαίνει τα σκαλιά με εναλασσόμενα πόδια (24-30 μηνών)
- Κλωτσάει μπάλα (24-30 μηνών)
- Τρέχει άνετα συντονισμένα (25-28 μηνών)
- Κάνει ποδηλατάκι με βοηθητική ρόδα (30-36 μηνών)
ΑΝΗΣΥΧΟΥΜΕ ΟΤΑΝ
- Δεν ακολουθεί οδηγίες με ένα σκέλος
- Παρουσιάζει έντονο άγχος αποχωρισμού
- Υπάρχει μεγάλη καθυστέρηση ομιλίας
- Ακόμα εξαρτάται από τις χειρονομίες για να δώσει να καταλάβουν οι άλλοι τί θέλει
- Δεν μιλάει καθαρά αναπτυξιακά ανάλογα
- Υπάρχει έντονη σιελόρροια
- Τρώει ακόμα αλεσμένες τροφές
- Υπάρχει αστάθεια βάδισης ή και κινήσεων
- Δεν μπορεί να δράττει, να πιάνει μικρά αντικείμενα
- Δεν μπορεί να κάνει κύκλο 3 ετών και άνω
- Δεν μπορεί να κάνει πύργο 4 κύβων 3 ετών και άνω
- Δεν αντιλαμβάνεται λέξεις, πρόσωπα ή αντικείμενα
- Δεν αντιλαμβάνεται τα συναισθήματα των άλλων και δεν δρα ανάλογα
- Έχει πολλές νυκτερινές φοβίες ή διαταραχές
- Ξεφεύγει συχνά από την προσοχή των γονέων του, ριψοκίνδυνος
- Δεν δείχνει ενδιαφέρον για τα άλλα άτομα
- Δεν παίζει με αντικείμενα ή με άτομα
- Ενδιαφέρεται για μέρη του αντικειμένου κι όχι για το αντικείμενο, πχ για τη ρόδα του αυτοκινήτου
- Δεν κάνει φαντασιακό παιχνίδι, δεν συνδυάζει αντικείμενα στο παιχνίδι
- Παίζει με παιχνίδια που είναι για μικρότερη ηλικία
- Παρουσιάζει εμμονές και στερεοτυπίες, «κολλήματα» με αντικείμενα, κινήσεις κλπ
- Δείχνει ευαισθησία σε θορύβους πχ κλείνοντας τα αυτιά ή άλλα αισθητηριακά θέματα
Βασικά ορόσημα και δεξιότητες παιδιών 3 ετών και άνω
ΛΕΚΤΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΗ ΔΕΞΙΟΤΗΤΑ
- Λέει περίπου 900 λέξεις με φράσεις 4 λέξεων περίπου (36+ μηνών)
- Η ομιλία του είναι κατανοητή σχεδόν στο σύνολό της από αγνώστους (30-36 μηνών)
- Λέει περίπου 1540 λέξεις με φράσεις 5 λέξεων περίπου (48+ μηνών)
- Μπορεί να χρησιμοποιεί πιο πολύπλοκα επίθετα που αποδίδουν ιδιότητα (36-48 μηνών)
- Αντιλαμβάνεται και λέει βασικά χρώματα (36-48 μηνών)
- Λέει αντωνυμίες όπως «Εγώ, εσύ, εμείς….» κλπ
- Λέει τουλάχιστον τρία τοπικά επιρρήματα όπως πάνω, κάτω, μέσα κλπ.
- Μπορεί να λέει δικό μου, δικό σου (36-48 μηνών)
- Μπορεί να χρησιμοποιεί συνδυασμούς Υποκειμένου, Ρήματος, Επιθέτου, Ουσιαστικού, Χωρικού (36-48 μηνών)
- Μπορεί να χρησιμοποιεί πληθυντικό με άνεση (36-48 μηνών)
- Μπορεί να μιλάει στον Αόριστο χρόνο με άνεση (36-48 μηνών)
- Μπορεί να μιλάει στον Μέλλοντα χρόνο με άνεση (36-48 μηνών)
- Μπορεί να περιγράφει μία εικόνα με 4-5 λέξεις (36-48 μηνών)
- Μπορεί να κάνει ερωτήσεις με το Γιατί; (36 μηνών-48)
- Μπορεί να κάνει ερωτήσεις με δύο λέξεις τουλάχιστον (39-42 μηνών)
- Μπορεί να μετράει μέχρι το 10
ΛΕΚΤΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΠΤΙΚΗ ΔΕΞΙΟΤΗΤΑ
- Αντιλαμβάνεται σχεδόν όλες τις προτάσεις σε μία ομιλία (24-40 μηνών)
- Αντιλαμβάνεται τα ρούχα, τα μέλη του σώματος, τα χρώματα
- Αντιλαμβάνεται ταξινομήσεις
- Αντιλαμβάνεται τη χρήση, τη λειτουργία των αντικειμένων
- Αρχίζει και αντιλαμβάνεται την έννοια του συνόλου, αν κάτι ανήκει σε ένα σύνολο
- Αντιλαμβάνεται τοπικά επιρρήματα όπως πάνω, κάτω, μέσα, έξω κλπ (30-42 μηνών)
- Αντιλαμβάνεται το «δικό μου, δικό σου»
- Αντιλαμβάνεται τον πληθυντικό
- Αντιλαμβάνεται την έννοια της άρνησης
- Αντιλαμβάνεται το περισσότερο – λιγότερο
- Αντιλαμβάνεται αόριστο χρόνο γραμματικής
ΛΕΠΤΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ
- Μπορεί να χρησιμοποιεί τριποδικό δραγμό (33-39 μηνών)
- Μπορεί να ζωγραφίζει σταυρό και κύκλο και απλά σχέδια
- Μπορεί να ζωγραφίζει εντός ενός απλού σχήματος ακόμα κι αν δεν το κάνει με ακρίβεια (36-48 μηνών)
- Κρατάει με το χέρι του το χαρτί που ζωγραφίζει (33-38 μηνών)
- Ξεδιπλώνει καραμέλες (36 μηνών)
- Μπορεί να ξεβιδώνει βαζάκια, καπάκια (36-48μηνών)
- Κόβει με ψαλίδι ασφαλείας χαρτί σε γραμμή,κύκλο,τετράγωνο (36-38 μηνών)
ΑΔΡΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ
- Ισορροπεί στο ένα πόδι (36-42 μηνών)
- Τρέχει άνετα συντονισμένα (25-28 μηνών)
- Περπατάει στις μύτες των ποδιών του (36-48 μηνών)
- Κάνει πηδηματάκια (36-48 μηνών)
ΑΝΗΣΥΧΟΥΜΕ ΟΤΑΝ
- Δεν ακολουθεί οδηγίες με δύο σκέλη
- Παρουσιάζει έντονο άγχος αποχωρισμού
- Υπάρχει μεγάλη καθυστέρηση ομιλίας
- Υπάρχουν προβλήματα στην απόδοση της ομιλίας πχ να είναι ένρινη ομιλία, στο ύψος πχ πολύ υψηλή συχνότητα ή όγκος πχ πολύ δυνατά, (σκεφτείτε ΩΡΛ εξέταση και θυρεοειδικές εξετάσεις). Μπορεί να υπάρχουν προβλήματα ροής ομιλίας όπως στον τραυλισμό. Επίσης μπορεί να υπάρχουν προβλήματα άρθρωσης, τα οποία να επιμένουν περισσότερο από το αναμενόμενο, για την αναπτυξιακή ηλικία του.
- Ακόμα εξαρτάται από τις χειρονομίες για να δώσει να καταλάβουν οι άλλοι τί θέλει
- Η ομιλία δεν είναι κατανοητή τουλάχιστον κατά τα τρία τέταρτα από αγνώστους
- Υπάρχει έντονη σιελόρροια
- Τρώει ακόμα αλεσμένες τροφές
- Υπάρχει αστάθεια βάδισης ή και κινήσεων
- Δεν μπορεί να δράττει, να πιάνει μικρά αντικείμενα
- Δεν μπορεί να κάνει κύκλο 3 ετών και άνω
- Δεν μπορεί να κάνει πύργο 4 κύβων, 3 ετών και άνω
- Δεν αντιλαμβάνεται λέξεις, πρόσωπα ή αντικείμενα
- Δεν αντιλαμβάνεται τα συναισθήματα των άλλων και δεν δρα ανάλογα
- Έχει πολλές νυκτερινές φοβίες ή διαταραχές
- Ξεφεύγει συχνά από την προσοχή των γονέων του, ριψοκίνδυνος
- Δεν δείχνει ενδιαφέρον για τα άλλα άτομα
- Δεν παίζει με αντικείμενα ή με άτομα
- Ενδιαφέρεται για μέρη του αντικειμένου κι όχι για το αντικείμενο, πχ για τη ρόδα του αυτοκινήτου
- Δεν κάνει φαντασιακό παιχνίδι, δεν συνδυάζει αντικείμενα στο παιχνίδι
- Παίζει με παιχνίδια που είναι για μικρότερη ηλικία
- Παρουσιάζει εμμονές και στερεοτυπίες, «κολλήματα» με αντικείμενα, κινήσεις κλπ
- Δείχνει ευαισθησία σε θορύβους πχ κλείνοντας τα αυτιά ή άλλα αισθητηριακά θέματα
Βασικά ορόσημα και δεξιότητες παιδιών 4 ετών και άνω
ΛΕΚΤΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΗ ΔΕΞΙΟΤΗΤΑ
- Μπορεί να τραγουδάει ένα τραγούδι
- Η ομιλία του είναι σχεδόν πλήρως κατανοητή από αγνώστους
- Λέει όνομα και επίθετο και διεύθυνση
- Μπορεί να μιλάει με προτάσεις με 5-6 λέξεις
- Μπορεί να χρησιμοποιεί τον μέλλοντα
- Μπορεί να περιγράψει, να διηγηθεί το μέρος μίας ιστορίας.
- Μπορεί να εξηγήσει βασικό τρόπο λειτουργίας ή οδηγίες
- Ρωτάει ερωτήσεις
- Αντιλαμβάνεται και ανακαλεί μία διήγηση ή ιστορία
- Μπορεί να πει «δικό σου, δικό μου»
- Μπορεί να χρησιμοποιεί τον αόριστο
ΛΕΚΤΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΠΤΙΚΗ ΔΕΞΙΟΤΗΤΑ
- Αντιλαμβάνεται και εκφράζει την έννοια του ίδιου και διαφορετικού
- Αντιλαμβάνεται και εκφράζει βασικούς κανόνες της γραμματικής
- Αντιλαμβάνεται και ανακαλεί μία διήγηση ή ιστορία
ΛΕΠΤΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ
- Ρίχνει την μπάλα πάνω από το κεφάλι του
- Κρατάει καλά το μολύβι
- Ζωγραφίζει άνθρωπο με 2-4 μέλη τουλάχιστον
- Ζωγραφίζει κύκλο και τετράγωνο και σταυρό
- Αντιγράφει 10 περίπου βασικά κεφαλαία γράμματα
- Μπορεί να τρώει άνετα μόνο του με κουτάλι
- Χρησιμοποιεί ψαλίδι
- Μπορεί να χρησιμοποιεί το ποντίκι του υπολογιστή
- Χρησιμοποιεί αρκετά καλά μαχαιροπήρουνα (με δυσκολία ακόμα το μαχαίρι)
ΑΔΡΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ
- Κάνει κουτσό στο ένα πόδι για 5 δευτερόλεπτα
- Στέκεται στο ένα πόδι για πανω από 10 δευτερόλεπτα
- Ρίχνει την μπάλα πάνω από το κεφάλι του
- Ανεβοκατεβαίνει άνετα την σκάλα χωρίς βοήθεια
- Κλωτσάει την μπάλα
- Πιάνει μπάλα που αναπηδάει
- Μπορεί να ισορροπεί σε ένα κουνιστό παιχνίδι
- Μπορεί να πηγαίνει μπρος πίσω
- Κάνει κούνια ή τούμπα
Υπεύθυνη παρουσίασης: Ελένη Τσιλιώρη Πέπε
MSc SLP-CCC πτυχιούχος Λογοπεδικός από το Πανεπιστήμιο Defektoloski, μέλος του Πανελληνίου Συλλόγου Λογοπεδικών.
