Της Δρ. Κλειώ Ζαχαριουδάκη, MD,PhD, Γυναικολόγος -Μαιευτήρας- Χειρούργος
Η σεξουαλική ωρίμανση κατά τη διάρκεια της εφηβείας είναι κομβική για κάθε άνθρωπο. Έτσι, είναι απαραίτητο για κάθε έφηβο να είναι σωστά και υπεύθυνα ενημερωμένος για πιθανούς κινδύνους και ασφαλώς, για θέματα αντισύλληψης. Ειδικά για την αντισύλληψη, οι επιλογές είναι πολλές.
Ποιες είναι αυτές και ποια τα πλεονεκτήματα της καθεμίας;
Η εφηβεία αδιαμφισβήτητα αποτελεί μια περίοδο τεράστιων σωματικών και ψυχικών αλλαγών ανεξάρτητα από το φύλο. Τόσο οι έφηβοι όσο και οι έφηβες καλούνται να προσαρμοστούν σ’ ένα νέο τρόπο σκέψης και δράσης με απώτερους στόχους τη φοίτησή τους σε υψηλότερη βαθμίδα εκπαίδευσης, την επαγγελματική αποκατάστασή τους και την οικονομική ανεξαρτητοποίησή τους. Παράλληλα με όλα τα παραπάνω, η ανεμελιά της ηλικίας τους έρχεται αντιμέτωπη με τα πρώτα σκιρτήματα του έρωτα. Οι ερωτικές πρακτικές των εφήβων στη χώρα μας δε διαφέρουν σε τίποτα από τις αντίστοιχες χωρών της Δυτικής Ευρώπης και των ΗΠΑ. Γίνεται έτσι πρόδηλη η ανάγκη διαρκούς ενημέρωσης των εφήβων με τον πλέον εύστοχο και σύγχρονο τρόπο και κυρίως με στόχο την απομυθοποίηση λανθασμένων εννοιών που μεταδίδονται από στόμα σε στόμα σαν παροιμίες. Φράσεις όπως «τα αντισυλληπτικά δισκία παχαίνουν ή προκαλούν τριχοφυΐα» ή «η επείγουσα αντισύλληψη προκαλεί ορμονικά προβλήματα και πρέπει να λαμβάνεται εξαιρετικά σπάνια» πρέπει να πάψουν να αναμεταδίδονται.
Ο ι « ά γ ν ω σ τ ε ς » ε π ι λ ο γ έ ς
Υπάρχουν πολλές μέθοδοι ορμονικής αντισύλληψης, άλλες περισσότερο δημοφιλείς και άλλες λιγότερο:
- Πιθανότατα οι περισσότερες έφηβες, αλλά και ενήλικες γυναίκες δε γνωρίζουν τα ορμονικά εμφυτεύματα (implants), τα οποία προσφέρουν πενταετή ορμονική αντισύλληψη πλήρως αναστρέψιμη.
- Εξίσου περιορισμένης δημοφιλίας είναι και η ενέσιμη ορμονική αντισύλληψη, κατά την οποία παρέχεται ετήσια αντισύλληψη με μόλις τέσσερις (μία ανά τρίμηνο) ενέσεις. Η μέθοδος αυτή δεν έχει θέση σε έφηβες μικρότερες των 16 ετών, καθώς πιθανόν να επηρεάσει την ανάπτυξη των οστών της.
- Δύο δημοφιλέστερες μέθοδοι είναι ο κολπικός δακτύλιος και το διαδερμικό αυτοκόλλητο (patch). Παρότι εμφανίζουν ευκολότερη χρήση (μηνιαία εναλλαγή για το πρώτο, εβδομαδιαία αλλαγή το patch), πιθανώς λόγω κόστους ή πλημμελούς προβολής – ενημέρωσης δεν απολαμβάνουν το μερίδιο αγοράς που τους αναλογεί όπως στα αντίστοιχα ευρωπαϊκά κράτη.
- Η ενδομητρική συσκευή βραδείας αποδέσμευσης προγεσταγόνου παρέχει 3-5 έτη συνεχούς αντισύλληψης, αλλά λόγω της τοποθέτησής της στο εσωτερικό της μήτρας (ενδομήτριο) προκαλεί επιπλέον φοβία ειδικά στις έφηβες. Αδιαμφισβήτητα, όμως, οι πλέον δημοφιλείς ορμονικές μέθοδοι αντισύλληψης είναι το Αντισυλληπτικό Δισκίο (ΑΔ) γνωστό και ως «το χάπι» και η επείγουσα αντισύλληψη, ή αλλιώς «το χάπι της επόμενης ημέρας».
Τ ο « χ ά π ι »
Το ΑΔ, γνωστό κυρίως ως το «χάπι», αποτελεί τη δημοφιλέστερη ορμονική μέθοδο αντισύλληψης στην εφηβεία. Η πλέον διαδεδομένη μέθοδος είναι η χρήση του προφυλακτικού (57%), δεύτερη δημοφιλέστερη στους εφήβους είναι η διακεκομμένη συνουσία -γνωστή και ως απόσυρση- (23%) και τρίτη μέθοδος το ΑΔ με ποσοστό χρήσης, στη χώρα μας μόλις 13% έναντι 22% σε παγκόσμιο επίπεδο και 33% στα κράτη της Δυτικής Ευρώπης. Η έναρξη χρήσης του ΑΔ πρέπει να έπεται μιας ιατρικής εκτίμησης και δεν πρέπει να διακόπτεται εφόσον δεν είναι επιθυμητή η επίτευξη κύησης. Αντίθετα η λήπτρια μπορεί να το διακόψει οποτεδήποτε επιθυμεί και να μείνει σύντομα έγκυος (δεν απαιτείται περίοδος κάθαρσης – wash up period). Τα ΑΔ δεν αποτρέπουν μόνο μια ανεπιθύμητη κύηση, αλλά εμφανίζουν και μια σειρά ευεργετημάτων όπως η βελτίωση της δυσμηνόρροιας (επώδυνης εμμήνουρύσεως), της αναιμίας, της ακμής και του δασυτριχισμού. Προλαμβάνουν την οστεοπόρωση σε έφηβες με ωοθηκική ανεπάρκεια, μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης ωοθηκικών κύστεων, τον κίνδυνο έκτοπης
κύησης, καλοήθων παθήσεων του μαστού και καρκίνου του ενδομητρίου, των ωοθηκών και του παχέος εντέρου. Τέλος, μειώνουν την εμφάνιση πυελικής φλεγμονώδους νόσου. Στις μέρες μας κυκλοφορούν τα νεότερα ΑΔ, στα οποία έχει αντικατασταθεί η αιθινυλοιστραδιόλη από τη βαλεριανική ή από την κρυσταλλική οισταραδιόλη. Αυτά τα φυσικά οιστρογόνα είναι σαφώς καλύτερα ανεκτά από τις λήπτριες, έχουν πολύ μικρότερη επίδραση στον ηπατικό μεταβολισμό και μικρότερο κίνδυνο εμφάνισης επιπλοκών σε σχέση με τα παλαιότερα ΑΔ. Χορηγούνται σε σχήματα συνεχούς χορήγησης για να ακολουθεί η λήπτρια πιο πιστά την αγωγή, ενώ η «περίοδος» (έμμηνος ρύση) που προκαλούν είναι ελάχιστης διάρκειας και ποσότητας.
Τ ο χ ά π ι τ η ς ε π ό μ ε ν η ς μ έ ρ α ς
Το χάπι της επόμενης μέρας (επείγουσα αντισύλληψη), αντίθετα με όσα φημολογούνται για τους πολλούς κινδύνους που ελλοχεύουν στη λήψη του, αποτελεί την ενδεδειγμένη λύση στις περιπτώσεις αποτυχίας μιας άλλης αντισυλληπτικής μεθόδου. Δεν επιδρούν στην ορμονική ομοιόσταση, απλά παρεμποδίζουν μια ενδεχόμενη αρχόμενη κύηση. Το πλέον σύγχρονο σκεύασμα της κατηγορίας αυτής μπορεί να ληφθεί έως και 5 ημέρες μετά την «αποτυχημένη» αντισυλληπτικά επαφή. Δεν προκαλεί κανένα πρόβλημα η επαναλαμβανόμενη λήψη του, αλλά σε αυτές τις περιπτώσεις είναι προτιμητέα η εφαρμογή κάποιας άλλης ορμονικής μεθόδου αντισύλληψης. Στο σημείο αυτό πρέπει να τονιστεί η ανάγκη ταυτόχρονης χρήσης του ανδρικού προφυλακτικού στις επαφές μεταξύ εφήβων, αλλά και ενηλίκων, ανεξάρτητα άλλης αντισυλληπτικής μεθόδου. Τονίζουμε την ταυτόχρονη χρήση, διότι το προφυλακτικό προφυλάσσει από τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα όπως το AIDS, οι ηπατίτιδες, τα χλαμύδια και άλλα. Δεν αποτελεί μοναδική ασφαλή μέθοδο αντισύλληψης μεταξύ εφήβων, λόγω πολλών λαθών στη χρήση του, αλλά προσφέρει αναντικατάστατη προστασία. Συνοψίζοντας αξίζει να υπογραμμιστεί η ανάγκη διαρκούς ενημέρωσης των εφήβων για όλες τις σύγχρονες μεθόδους αντισύλληψης μέσα από μια σειρά ηλεκτρονικών και έντυπων μέσων, από τα εξειδικευμένα τμήματα των νοσοκομείων, αλλά και από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
